I vår lovgiving har vi tre sett av reglar om teieplikt. Det er:

• Den alminnelege teieplikta etter Forvaltningslova
• Særlege teiepliktreglar etter den spesielle tenestelovgivinga. 
• Spesielle teiepliktsregler etter helsepersonelllovgivinga. 

I tillegg har vi avtalebasert teieplikt gjennom til dømes arbeidsavtalen vår. 

Den lovregulerte teieplikta vil ha noko ulikt innhald. Det betyr at dei som arbeidar med barn og unge kan ha ulik teieplikt. Det påverkar igjen i kva grad dei kan samhandle, og inneber at samarbeidet må skje innanfor dei rammene som dei ulike føresegnene om teieplikt fastset. 

I kvar enkelt si teieplikt er det fastsatt kva typar opplysingar som i utganspunktet er underlagt teieplikta. Helsepersonell, barnevern og sosialtenesta har ei strengare teieplikt enn barnehagar og skular normalt har.

• Alle helseprofesjonar har teieplikt i kraft av sin profesjon etter helsepersonellova
• For helse- og omsorgstenesta gjeld helse og omsorgstjenestelova
• Barnehage har teieplikt etter barnehagelova
• Skule og PPT har teieplikt etter opplæringslova
• Sosialtenesta har teieplikt etter sosialtjenestelova
• Barneverntenesta har teieplikt etter barnevernlova

Lovverket gir også unntak frå teieplikta, og det er i hovudsak tre typar unntak:

• Samtykke: opplysningar kan bringast vidare med samtykke frå den det gjeld - sjå punkt om samtykke under.
• Anonymiserte opplysningar: opplysningar kan bringast vidare dersom dei er anonymisert - sjå punkt om anonyme drøftingar under.
• Opplysningsrett,  opplysningsplikt og meldeplikt: opplysingar kan også bringast vidare til andre tenestestyrar ut frå bestemte kriteria. Sjå punkt under om opplysningsretten, opplysningsplikta og meldeplikta.

I KS sin rettleiar: Taushetsplikt og samhandling i kommunalt arbeid for barn - ungdom - familier(PDF, 3 MB) kan du lese meir om dette. 

Fort at eit samtykke skal vere gyldig må det vere eit informert samtykke. Eit informert samtykke inneber at den som gir samtykke:

• har fått og forstått informasjon om kva opplysingar som skal utvekslast
• veit kven/kva slags instans som skal kontaktast
• er kjend med formålet
• er kjend med dei konsekvensane avgrensingar på informasjon kan ha for å kunne yte gode samordna tenester til beste for personen samtykke gjeld
• er kjend med at det ikkje skal utvekslast fleire opplysningar enn det som er nødvendig

Lovverk om teieplikt:

• Forvaltningsloven § 13 til 13e
• Helsepersonelloven kapittel 5 § 21 – 25
• Opplæringslovens § 5.4 og § 15.4
• Pasient- og brukerrettighetsloven § 3-6
• Folketrygdlovens § 21-9, § 25-10 og § 25-11

I enkelte saker kan det vere behov for å drøfte ei uro eller ei sak anonymt for råd og rettleiing. Lovverket opnar for at opplysingar kan gjevast i anonymisert form, jf. hpl §23 nr. 3 og fvl §13a nr. 2.

I slike tilfelle er det viktig å vere medveten om teieplikta. Ei sak som skal drøftast anonymt, skal faktisk vere anonym! 

Anonymitet inneber at det på ingen måte skal vere mogleg å kjenne igjen kven opplysingane gjeld. Individualiserande kjenneteikn må takast vekk eller endrast. Tenesteyter har sjølv ansvaret for å ikkje kome i den situasjonen at teiepliktige forhold vert kjent for andre. 

Når du skal drøfte ei sak anonymt, er det viktig å:

• Tenke igjennom på førehand kva opplysingar den andre parten treng å vite, ikkje fortell meir enn det. 
• Vere heilt sikker på at det ikkje går an å kjenne igjen personen eller saka. Dersom du trur den kan bli identifisert skal den ikkje drøftast. Eit alternativ kan vere å ringe ein faginstans i ei anna kommune i landet og be om å få drøfte saka anonymt med dei.

Hovudregelen er at eit informert samtykke alltid vil vere det beste grunnlaget for å dele opplysningar.

Dei ulike tenesteytarane vil ha opplysings- og meldeplikt i medhald av lovverket. Kva situasjonar som vil utløyse desse pliktene er nærare spesifisert i dei ulike lovene.

Opplysingsplikt

Opplysningsplikta er ei lovheimla plikt til å svare på førespurnadar eller pålegg, for eksempel frå barneverntenesta, om å gi frå seg opplysingar som er underlagt teieplikt. Den som har informasjonen har då ikkje noko val, men må følge opp førespurnaden. Ein har då ikkje berre ein rett til å bringe opplysingane vidare, men også ein plikt til å gjere det. 

Meldeplikt

Barnevernet er heilt avhengig av at andre med kjennskap til barnet melder ved bekymring, for å kunne ivareta sine oppgåver. Meldeplikt til barnevernet følgjer av barnevernsloven § 13-2, samt eigne bestemmingar i dei ulike særlovene. Meldeplikt inneber at ein på eige initiativ har ei lovheimla plikt til å varsle og dele  opplysingar ein har. 

Som eit generelt utgangspunkt bør både barn og foreldre med del i foreldreansvaret blir informert om at barneverntenesta vi bli kontakta, og bakgrunn for dette. Det bør likevel alltid vere ei konkret vurdering om meldinga bør sendast i samråd med foreldra eller om dei skal orienterast om meldinga. Her vil omsynet til barnet sitt behov for beskyttelse stå sentralt. Uro for overgrep er eksempel på tilfelle der foreldra ikkje skal informerast.  Alvorleg vald og i dei tilfella det kan medføre fare for nokon sitt liv eller helse er andre eksempel.  Det sentrale i denne vurderinga er om “det er grunn til å tru” og om kriteriet om alvorsgrad er oppfylt. Det må vere konkrete haldepunkt for bekymringa. Dersom vilkåra for meldeplikt ikkje er oppfylt, er utgangspunktet at foreldra må samtykke. 

Vil du lære meir?

Visma veilederen inneheld eit kurs som handlar om reglane for skulen sin meldeplikt.

Rundskriv for barnevernstenesta sin saksbehandling. Barne-, ungdoms og familiedirektoratet (Bufdir) gir i dette rundskrivet ei samlet oversikt over dei reglar som gjeld for barnevernstenesta si saksbehandling etter at ny barnevernslov trådte i kraft 1. januar 2023.